Η Τρίτη ηλικία και η γήρανση
Η Τρίτη ηλικία αποτελεί ένα σταυροδρόμι ζωής το οποίο καλούνται να διαβούν όλο και περισσότεροι άνθρωποι λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής στη σύγχρονη εποχή. Πρόκειται για μια εξαιρετικά ευάλωτη ομάδα με ιδιαίτερες ανάγκες. Η Τρίτη ηλικία σηματοδοτείται από το ηλικιακό όριο των 65 ετών, ενώ η τέταρτη ηλικία από το ηλικιακό όριο των 80 και άνω. Η γήρανση αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία μη αναστρέψιμων μεταβολών σε επίπεδο κυττάρων που επέρχεται με την πάροδο του χρόνου. Η διαδικασία, ο ρυθμός και ο βαθμός γήρανσης διαφέρει από άτομο σε άτομο, αλλά και από όργανο σε όργανο του ίδιου ατόμου.
Σύμφωνα με τον Hayflick, οι βασικοί παράγοντες που συντελούν στη διαδικασία της γήρανσης είναι οι εξής:
- Η κληρονομικότητα
- Το κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον
- Η υγιεινή διαβίωση
- Η ψυχοσύνθεση του ατόμου
- Η κοινωνική προσαρμογή και η συμπεριφορά
Η Περιθωριοποίηση των ηλικιωμένων
Φαινόμενα όπως η αστικοποίηση και η σύγχρονη μεταναστευτική τάση προς τις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες προς εξεύρεση εργασίας ( ένα φαινόμενο που παρατηρείται έντονα κυρίως στις μεσογειακές χώρες), επιφέρουν κοινωνικές και οικονομικές επιδράσεις στο θεσμό της οικογένειας που μετατράπηκε από εκτεταμένη σε πυρηνική, χάνοντας με αυτόν τον τρόπο τη στήριξη από τα συγγενικά της μέλη και περιθωριοποιώντας τα ηλικιωμένα μέλη της.
Σε παλαιότερες εποχές η φροντίδα των ηλικιωμένων αποτελούσε καθαρά ευθύνη της οικογένειας. Οι ραγδαίες κοινωνικές αλλαγές και ο σύγχρονος τρόπος ζωής φέρνουν στην επιφάνεια πολλά και έντονα ψυχολογικά και συναισθηματικά προβλήματα στους ηλικιωμένους. Η απομάκρυνση από την παραγωγική εργασία με τη συνταξιοδότηση μπορεί να σημαίνει για το ίδιο το άτομο κοινωνική απομόνωση, περιθωριοποίηση, συναισθηματική αποξένωση και απομόνωση που ενδέχεται να οδηγήσει σε σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα όπως είναι η κατάθλιψη.
Οι πολλαπλές ικανότητες της τρίτης ηλικίας
Κοινή διαπίστωση αποτελεί το γεγονός ότι υπάρχουν αυξημένες ανάγκες σε επίπεδο βιολογικό, κοινωνικό και ψυχολογικό στα άτομα που διανύουν την περίοδο της τρίτης ηλικίας. Παρά το γεγονός ότι οι σωματικές και νοητικές δυνάμεις μειώνονται στην περίοδο αυτή, η πλαστικότητα του εγκεφάλου αντισταθμίζει τις απολεσθείσες ικανότητες με άλλες όπως η σοφία, η εμπειρία και η γνώση, καθώς και τη λύση προβλημάτων στα καθημερινά προβλήματα της ζωής.
Η απολεσθείσα ζωτική ενέργεια, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει την απώλεια της ικανότητας του ηλικιωμένου για αυτενέργεια και αυτονομία. Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις της ανικανότητας και της ανημπόριας που συνδέονται με την Τρίτη ηλικία, αποτελεί γενίκευση που αντανακλά το φόβο της κοινωνίας στην επερχόμενη αλλαγή της σωματικής φυσιολογίας και οδηγεί μοιραία, σε έναν ιδιότυπο κοινωνικό ρατσισμό προς τα άτομα που έχουν χάσει μέρος της ρώμης και της νεανικής τους όψης.
Η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε ως κοινωνία άπτεται των θεμάτων που αφορούν την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών, τη διασφάλιση της ισότητας και αυτονομίας των ηλικιωμένων ατόμων, τη βελτίωση και επέκταση των υπηρεσιών φροντίδας και κοινωνικής στήριξης της τρίτης ηλικίας και την ποιότητα ζωής που τα ηλικιωμένα άτομα έχουν ανάγκη τόσο σε σωματικό, όσο και σε κοινωνικό-ψυχολογικό επίπεδο.